KWO Biologie – Het azen van karpers

Favoriet Favoriet

Hoe eet een karper? Wat zijn keeltanden, hoe sterk zijn die en hoe werkt het ‘kauwen’ eigenlijk? Want een tijgernoot of een keiharde boilie krijgt geen mens met z’n vingers stuk gedrukt, maar karpers met hun ‘kaken’ wel?… In deze nieuwe KWO Biologie update geeft Gerwin Gerlach uitleg!

Voedselopname en keeltanden

Gerwin Gerlach aan het woord: In dit korte artikeltje ga ik jullie een aantal feitjes met jullie delen over voedselopname (het azen) van onze geliefde vissoort. Door alle onderwateropnames is er de laatste jaren veel geleerd over de manier waarop karpers de door ons gevoerde boilies en partikels oppakken en opeten.

Daarbij kijken we vooral hoe de vissen met ons haakaas omgaan, in de hoop daarvan te leren. Maar hoe werkt het zoeken, opnemen en opeten van voedsel nu vanuit de karper gezien?

Geur en zicht

Karpers zijn experts in het waarnemen van geuren. Via de neusgaten komt het water in contact met het inwendige reukorgaan, dat stoffen zoals aminozuren in zeer lage concentraties kan waarnemen. Onderzoek heeft aangetoond dat karpers in staat zijn om aminozuren te detecteren in een verdunningsniveau dat vergelijkbaar is met een theelepel op een flinke zandwinplas!

Zo kan dus van grote afstand voedsel worden gedetecteerd. Van dichtbij spelen de ogen en smaakzintuigen op de bekdraden en lippen een belangrijke rol. De ogen zijn vooral belangrijk voor het grijpen van bewegende prooien (zoals kreeften), voor zover de helderheid van het water dit toelaat.

Voedselopname

Door de Nederlandse onderzoeker Nand Sibbing is veel onderzoek gedaan naar de voedselopname door karpers. Hij heeft onder meer ontdekt dat voedsel dat moeilijk bereikbaar of vrij zwaar is, door de karper met vrij grote kracht wordt opgenomen. De vis zet de mondholte en kieuwholte uit en stulpt tegelijkertijd de bovenkaak uit. Dit veroorzaakt in de mondopening een snelle waterstroom van 60 cm/sec. Kleiner voedsel wordt met kleine slokjes opgenomen, waarna het voedsel wordt gescheiden van zand of slib.

Eetbaar en niet eetbaar scheiden

Zand en steentjes zakken voor het grootste via de eerste kieuwspleet naar buiten en worden zo van het voedsel gescheiden. Kleinere deeltjes worden opgevangen op de kieuwzeef. De kieuwzeef en keel zijn bezaaid met smaakknopjes, tot wel 820 per vierkante millimeter. Het fijne voedsel en het bodemmateriaal wordt in de bek heen en weer gespoeld tot het meeste zand en slib eruit is gefilterd.

Vervolgens wordt het voedsel met water naar de keel gebracht en doorgeslikt. Het vermogen van de karper om feilloos het eetbare van het niet eetbare te scheiden, zorgt ook dat hij snel de haak detecteert die aan ons aas is verbonden.

De keeltanden

Grover voedsel – zoals slakken en mosseltjes – worden vaak een paar keer opgenomen en uitgespuugd, om het zand of modder eraf te spoelen. Vervolgens wordt het gekraakt, door het voedsel achter in de keel tussen de keelkaken – met daarin keeltanden – en de harde kauwplaat in het gehemelte te brengen.

De kauwdruk is zeer groot, omdat er niet alleen spieren in de kop, maar ook rugspieren en buikspieren bij betrokken zijn. Door het gebruik van al deze spieren wordt het gelijktijdig uitvoeren van andere functies even beperkt en hangt de vis tijdens het kraken vrijwel altijd stil in het water.

Kraken trekt vis aan!

Het kraken van hard voedsel maakt behoorlijk veel geluid onder water. Als een karper in een aquarium wordt gevoerd met harde ongeweekte kippenmais, dan zijn de kauwgeluiden tot buiten het aquarium hoorbaar. Omdat geluiden onder water van veraf hoorbaar zijn, zal een etende karper op een voerplek van bijvoorbeeld tijgernoten al snel andere karpers aantrekken. Horen eten doet eten!

Al met al is de karper een waanzinnige vissoort waar we alle geheimen nog lang niet van hebben ontrafeld. Binnenkort is Gerwin terug met een nieuwe update in de KWO Biologie reeks!

Stay tuned!

KWO Redactie

---

Vang meer karpers dankzij deze updates
Tips van Mario Gijbels over aas, maanstanden en bakken vangen
7 video’s over succesvol karpervissen in het voorjaar
Last van lossers? Bekijk dan zeker deze rig video van Willem Kwinten

Karper entertainment op KWO
De 1000 Franse meren route van Mike Thille
Session of a lifetime – Op reis met familie Pilaar
Kanaalvissen met de Belgische legende Ian Thiels